Mówiąc ,,klimat", myślę ,,człowiek". Zmieniający się klimat wpływa na warunki życia mieszkańców miast. Dotyczy to także Bełchatowa i jego mieszkańców. Fale upałów, intensywne opady deszczu, burze dały się we znaki w ostatnich latach mieszkańcom i służbom miejskim. Potwierdzają to analizy przeprowadzone przez Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy w ramach opracowania „Strategii adaptacji do zmian klimatu miasta Bełchatowa do roku 2025 z perspektywą do 2030” przygotowanej w ramach projektu ClimCities. W dokumencie tym dokonano diagnozy wrażliwości miasta na zmiany klimatu, a dla stwierdzonych zagrożeń klimatycznych wspólnie z Miastem opracowano plan działań, który pomoże mieszkańcom w przystosowywaniu się do nowych warunków klimatycznych.
Źródło. Strategia adaptacji do zmian klimatu Miasta Bełchatowa
Rys. 1. Liczba dni z temperaturą maksymalną większą od 30°C.
Wykres pokazuje, że zwiększa się liczba dni upalnych w roku. Odczuwanie upału jest dotkliwsze,
gdy minimalna temperatura w ciągu doby nie spada poniżej 20C (mówimy wówczas o tzw. nocach tropikalnych).
Źródło. Strategia adaptacji do zmian klimatu Miasta Bełchatowa
Rys. 2 Miejska Powierzchniowa Wyspa Ciepła (MPWC) w Bełchatowie na podstawie obrazowania
satelitarnego z dnia 12 czerwca 2015 roku. MPWC pokazuje, jak nagrzewają się różne powierzchnie w mieście.
Widać różnicę temperatury powierzchni pomiędzy terenami zabudowanymi a terenami zieleni miejskiej i wód.
Podwyższenie temperatury powierzchni w słoneczne dni może wystąpić również na obszarach użytkowanych rolniczo (np. przy odkrytej glebie).
W ostatnich latach w Bełchatowie obserwuje się również wzrost zagrożeń wywołanych intensywnymi, kilkudniowymi opadami deszczu oraz krótkotrwałymi deszczami ulewnymi i nawalnymi. Powodują one wezbrania w Rakówce oraz podtopienia występujące w niektórych obszarach miasta. Coraz więcej dni w roku charakteryzuje się wysokim opadem (rys.2).
Źródło. Strategia adaptacji do zmian klimatu Miasta Bełchatowa.
Rys. 2. Liczba dni z opadem większym bądź równym 10 mm (na górze) i 20 mm (na dole).
Wykres pokazuje, że w okresie 1980-2015 wrosła liczba dni z opadem 10 i 20 mm.
Już przy umiarkowanyym deszczu o wysokości 10 mm systemy kanalizacji bywają niewydolne.
Niekorzystne zjawiska klimatyczne będą się nasilać w przyszłości. Dla Bełchatowa opracowano scenariusze klimatyczne, z których wynika, że do roku 2030 zwiększy się liczba dni upalnych i gorących, fal upałów oraz nocy tropikalnych. Prognozuje się także wzrost wysokości sumy rocznej opadu oraz wzrost liczby dni w roku z opadem dobowym większym bądź równym 10 mm i 20 mm. Jak sobie radzić z opisanymi zagrożeniami klimatycznymi? Podejmując działania, zwiększające zdolności miasta do radzenia sobie z zagrożeniami klimatycznymi, czyli działania adaptacyjne do zmian klimatu. Miasto Bełchatów w Strategii adaptacji podejmuje takie działania. Będą one m.in. miały na celu zwiększenie odporności miasta na powodzie nagłe (miejskie) i rzeczne. Planuje się zwiększenie retencji korytowej rzeki Rakówki, modernizację kanalizacji deszczowej oraz rozwój błękitno-zielonej infrastruktury.
Jak kompleksowo podejść do przeciwdziałania powodziom pokazuje przykład miasta Gladsaxe w Danii. W 2011 roku nawalne deszcze doprowadziły do strat na ponad 900 milionów USD. Aby uniknąć podobnych strat w przyszłości, zdecydowano się na przekształcenie miasta i jego otoczenia w przestrzeń przystosowaną do zmian klimatu. Jest kompleksowy projekt zarządzania wodą opadową, a jednocześnie pomysł na tworzenie nowych terenów rekreacyjnych. Jest to największy projekt adaptacyjny w Danii. W ramach projektu powstały m. in. park przyrodniczy Gladsaxe Heights i centrum sportowe Gladsaxe, w których funkcje rekreacyjne połączono z zagospodarowaniem wód opadowych.
Źródło. https://www.nordvand.dk/klimatilpasning/hgp/Sider/default.aspx (w języku duńskim)
Rys. 3. Ścieżka Wodna w Gladsaxe w Danii. Połączenie zagospodarowania wód opadowych z rekreacją.
Baseny służą do bezpiecznego prowadzenia wód opadowych i zapewniają oczyszczenie wód z zanieczyszczeń.
Źródło. Robinson J, Jensen, AV.2017. Cities100: 100 solutions for climate action in cities. ISSN: 2446-3892
Rys. 4. Centrum Sportowe w Gladsaxe w Danii wybudowane w 2015 r.
Na 20 ha powierzchni powstał teren do uprawiania sportu.
W czasie intensywnych deszczów
teren ten zamienia się w system zbiorników retencyjnych.
Przez większość czasu w roku służy zabawie na powietrzu.
Ale działania adaptacyjne mogą mieć mniejsza skalę. W Bergen w Norwegii (rys. 5) przez wiele lat próbowano poradzić sobie z wodami opadami i wahaniami poziomu wód gruntowych, które niszczyły zabytkowe budynki nabrzeża Wharf, wpisanego na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W odpowiedzi na problemy wodne miasto przygotowało projekt ustabilizowania poziomu wód gruntowych i zagospodarowania wód opadowych. Jednym z rozwiązań w projekcie jest ogród deszczowy, zapewniający retencję wody z opadów atmosferycznych. Jest to obniżenie terenu z odpowiednią roślinnością, dzięki któremu woda jest przechowywana w jego powierzchni, a następnie infiltrowana do podłoża. Ogród deszczowy jest zalewany podczas deszczu, a poprzez spowolnioną infiltrację wody przyczynia się do stabilizacji wód podziemnych i zapobiega uszkodzeniom budynków nabrzeża. Dodatkowo, mniej wody opadowej trafia do systemu kanalizacji miasta.
Źródło:http://prosjektbryggen.com/redningsaksjonen/vannet/ (w języku norweskim)
Rys. 5. Ogród deszczowy w Wharf w Bergen. Ogród deszczowy, został zrealizowany w 2014 r.
Zajmuje powierzchnię 150 m2 i jest największym ogrodem deszczowym w Norwegii.
Obsadzony jest ponad 700 gatunkami ziół i bylin. Rośliny są odporne na mróz i są to gatunki miejscowe.
Miejsca nasadzenia poszczególnych gatunków w obrębie ogrodu są dostosowane do potrzeb wodnych roślin.
Działania adaptacyjne służące zagospodarowaniu wód to nie tylko sposób radzeniu sobie z intensywnymi opadami. Działanie te – oparte na ekosystemach, służą poprawie klimatu lokalnego, pomagają łagodzić skutki upałów i susz, służą ochronie różnorodności biologicznej, poprawiają estetykę przestrzeni publicznych. Działania adaptacyjne podnoszą jakość życia mieszkańców miasta.


