Wyniki analiz klimatycznych dla miasta wskazują na systematyczne ocieplanie klimatu. Groźne dla zdrowia upały, warunki, gdy temperatura przekracza 30 stopni C, występują w Bełchatowie coraz częściej (rys. 1). W 2015 r. zanotowano aż 26 dni z taką temperaturą, 19 takich dni podrząd stanowiło najdłuższą w badanym okresie falę upałów. Upały w mieście są szczególnie dotkliwe. Zabudowane powierzchnie poprzez nagrzewanie się potęgują stres termiczny, na który narażeni są mieszkańcy, zwierzęta i zieleń miejska.

 

Źródło. Strategia adaptacji do zmian klimatu Miasta Bełchatowa

 

 

Rys. 1. Liczba dni z temperaturą maksymalną większą od 30°C.
Wykres pokazuje, że zwiększa się liczba dni upalnych w roku. Odczuwanie upału jest dotkliwsze,
gdy minimalna temperatura w ciągu doby nie spada poniżej 20C (mówimy wówczas o tzw. nocach tropikalnych). 

 

 

 

 

Źródło. Strategia adaptacji do zmian klimatu Miasta Bełchatowa

 

Rys. 2 Miejska Powierzchniowa Wyspa Ciepła (MPWC) w Bełchatowie na podstawie obrazowania
satelitarnego z dnia 12 czerwca 2015 roku. MPWC pokazuje, jak nagrzewają się różne powierzchnie w mieście.
Widać różnicę temperatury powierzchni pomiędzy terenami zabudowanymi a terenami zieleni miejskiej i wód.
Podwyższenie temperatury powierzchni w słoneczne dni może wystąpić również na obszarach użytkowanych rolniczo (np. przy odkrytej glebie).

 

 

W ostatnich latach w Bełchatowie obserwuje się również wzrost zagrożeń wywołanych intensywnymi, kilkudniowymi opadami deszczu oraz krótkotrwałymi deszczami ulewnymi i nawalnymi. Powodują one wezbrania w Rakówce oraz podtopienia występujące w niektórych obszarach miasta. Coraz więcej dni w roku charakteryzuje się wysokim opadem (rys.2). 

 

 

 

 

Źródło. Strategia adaptacji do zmian klimatu Miasta Bełchatowa.

 

Rys. 2. Liczba dni z opadem większym bądź równym 10 mm (na górze) i 20 mm (na dole).
Wykres pokazuje, że w okresie 1980-2015 wrosła liczba dni z opadem 10 i 20 mm.
Już przy umiarkowanyym deszczu o wysokości 10 mm systemy kanalizacji bywają niewydolne.

 

 

Niekorzystne zjawiska klimatyczne będą się nasilać w przyszłości. Dla Bełchatowa opracowano scenariusze klimatyczne, z których wynika, że do roku 2030 zwiększy się liczba dni upalnych i gorących, fal upałów oraz nocy tropikalnych. Prognozuje się także wzrost wysokości sumy rocznej opadu oraz wzrost liczby dni w roku z opadem dobowym większym bądź równym 10 mm i 20 mm. Jak sobie radzić z opisanymi zagrożeniami klimatycznymi? Podejmując działania, zwiększające zdolności miasta do radzenia sobie z zagrożeniami klimatycznymi, czyli działania adaptacyjne do zmian klimatu. Miasto Bełchatów w Strategii adaptacji podejmuje takie działania. Będą one m.in. miały na celu zwiększenie odporności miasta na powodzie nagłe (miejskie) i rzeczne. Planuje się zwiększenie retencji korytowej rzeki Rakówki, modernizację kanalizacji deszczowej oraz rozwój błękitno-zielonej infrastruktury.

 

Jak kompleksowo podejść do przeciwdziałania powodziom pokazuje przykład miasta Gladsaxe w Danii. W 2011 roku nawalne deszcze doprowadziły do strat na ponad 900 milionów USD. Aby uniknąć podobnych strat w przyszłości, zdecydowano się na przekształcenie miasta i jego otoczenia w przestrzeń przystosowaną do zmian klimatu. Jest kompleksowy projekt zarządzania wodą opadową, a jednocześnie pomysł na tworzenie nowych terenów rekreacyjnych. Jest to największy projekt adaptacyjny w Danii. W ramach projektu powstały m. in. park przyrodniczy Gladsaxe Heights i centrum sportowe Gladsaxe, w których funkcje rekreacyjne połączono z zagospodarowaniem wód opadowych. 

 

 

Źródło. https://www.nordvand.dk/klimatilpasning/hgp/Sider/default.aspx (w języku duńskim)

 

Rys. 3. Ścieżka Wodna w Gladsaxe w Danii. Połączenie zagospodarowania wód opadowych z rekreacją.
Baseny służą do bezpiecznego prowadzenia wód opadowych i zapewniają oczyszczenie wód z zanieczyszczeń. 

 

 

 

Źródło. Robinson J, Jensen, AV.2017. Cities100: 100 solutions for climate action in cities. ISSN: 2446-3892

 

Rys. 4. Centrum Sportowe w Gladsaxe w Danii wybudowane w 2015 r.
Na 20 ha powierzchni powstał teren do uprawiania sportu.
W czasie intensywnych deszczów
teren ten zamienia się w system zbiorników retencyjnych.
Przez większość czasu w roku służy zabawie na powietrzu.

 

 

Ale działania adaptacyjne mogą mieć mniejsza skalę. W Bergen w Norwegii (rys. 5) przez wiele lat próbowano poradzić sobie z wodami opadami i wahaniami poziomu wód gruntowych, które niszczyły zabytkowe budynki nabrzeża Wharf, wpisanego na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W odpowiedzi na problemy wodne miasto przygotowało projekt ustabilizowania poziomu wód gruntowych i zagospodarowania wód opadowych. Jednym z rozwiązań w projekcie jest ogród deszczowy, zapewniający retencję wody z opadów atmosferycznych. Jest to obniżenie terenu z odpowiednią roślinnością, dzięki któremu woda jest przechowywana w jego powierzchni, a następnie infiltrowana do podłoża. Ogród deszczowy jest zalewany podczas deszczu, a poprzez spowolnioną infiltrację wody przyczynia się do stabilizacji wód podziemnych i zapobiega uszkodzeniom budynków nabrzeża. Dodatkowo, mniej wody opadowej trafia do systemu kanalizacji miasta.

 

 

Źródło:http://prosjektbryggen.com/redningsaksjonen/vannet/ (w języku norweskim)

 

Rys. 5. Ogród deszczowy w Wharf w Bergen. Ogród deszczowy, został zrealizowany w 2014 r.
Zajmuje powierzchnię 150 m2 i jest największym ogrodem deszczowym w Norwegii.
Obsadzony jest ponad 700 gatunkami ziół i bylin. Rośliny są odporne na mróz i są to gatunki miejscowe.
Miejsca nasadzenia poszczególnych gatunków w obrębie ogrodu są dostosowane do potrzeb wodnych roślin.

 

 

Działania adaptacyjne służące zagospodarowaniu wód to nie tylko sposób radzeniu sobie z intensywnymi opadami. Działanie te – oparte na ekosystemach, służą poprawie klimatu lokalnego, pomagają łagodzić skutki upałów i susz, służą ochronie różnorodności biologicznej, poprawiają estetykę przestrzeni publicznych. Działania adaptacyjne podnoszą jakość życia mieszkańców miasta.